起底法国恐袭嫌犯：有前科 情报部门未察觉其“激进”

Инглис ч?ал
Вичин т?вар:	百度 当前，该机在京东超值热卖5288元。 English
Уьлквеяр:	Вири дуьньяда гегьенш хьанва
Официал статус:	Ч?ехибритания АСШ Канада Австралия Ц?ийи Зеландия ва 75-лай пара уьлквеяр
Рахазвайбурун кьадар:	? Хайи ч?ал: 309—400 млн. кас ? Кьведалагьай ч?ал: 1 млрд. кас
Рейтинг:	хайи ч?ал хьиз 3 чка, рахазвайбурун кьадардиз килигна 2 чка
Классификация
Категория:	Евразиядин ч?алар
Инд-европадин ч?алар Герман ч?аларин хел Рагъак?идай патан герман ч?аларин группа Англо-фриз ч?аларин группа
Кхьинар:	латин
Ч?аларин кодар
ГОСТ 7.75–97:	анг 45
ISO 639-1:	en
ISO 639-2:	eng
ISO 639-3:	eng

Инглис ч?ал (ингл. English language) — инглис халкьдин хайи ч?ал я. Ч?ехибританиядин, Америкадин Садхьанай Штатрин, Австралиядин, Ц?ийи Зеландиядин официал ч?ал я. Ирландиядин, Канададин, Мальтадин, Индиядин, Пакистандин ва Азиядани Африкада гзаф уьлквейрин официал ч?аларикай сад я. Рахазвайбурун кьадардиз килигна, дуьньядин ч?аларин арада китай ч?алалай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала. Лингвистика илимда инглис ч?алал рахазай ксариз англофонар лугьузвайди я. Француз ч?алакай менфят къачузвайбур пара авайвиляй, иллаки и термин Канадада гегьенш хьана.

Инглис ч?ал инд-европадин ч?аларин хзандин герман ч?аларин хилек акатзава. 2006 йисан малуматриз килигна инглис ч?ал 360—400 миллион кас агьалидин хайи ч?ал я, ва хайи ч?алан жигьетдай китай ва испан ч?аларилай гуьгъуьна дуьньяда кьведлагьай чка кьунва. Амма инглис ч?алал рахазвайбурун кьадар, 2007 йисан малуматриз килигна, тахминан 1 миллиард кас я, ва и жигьетдай дуьньядин ч?аларин арада китай ч?алалай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала. Садхьанвай Миллетрин Тешкилатда кардик квай ругуд официал ч?аларикай сад я.

Инглис ч?ал халкьарин арадин алакъайра, дуьньядин савдавиле, бизнесда ва умуми крар кьиле тухунра дуьньядин виридалайни ч?ехи метлеб авай ч?ал я. Идаз себебар, XIX виш йисара Ч?ехибританияди чара халкьарин чилер дяведалди кьунин рекьелди чпиз ана колонияяр туьк?уьрунин политика ва алай аямда АСШ-ди вири дуьньядиз къалурзавай зурба таъсир я. XX виш йисан 30-й йисара Британиядин Империяди Чилин саки зур пай муьт?уьгъарна дуьньядин вири континентрал чпиз колонияяр арадал гъанвай. Гьа империядин гъилик акатай чилерал уьмуьр ийизвай халкьарни къвез-къвез ассимиляция хьана рахуниз инглис ч?алал эляч?най. Гьа и рекьелди вилик и ч?ал дуьньяда гегьенш хьанвай.

Инглис ч?ал аналитик ч?алариз талукь я. Яни, са мана къалурун патал куьмекзавай частицайрикай, интонациядикай, эвеззавай гафарикай менфят къачун чарасуз я ва ц?арафадин къене гафар анжах тайин тир къайдада акъвазна к?анзава. Ц?арафадин къене гафарин чкаяр дегишун виже къведач, тахьайт?а ц?арафади вичин мана квадарда. Идаз акси яз, месела лезги ч?ала ц?арафадин къене авай гафар гьи къайдада хьайит?ани акъвазайт?а, ц?арафадин мана квахьдач. Инглис ч?алан лексикада гафарин саки 70 % чара ч?аларай атанвай гафар я. VII виш йисалай эгеч?на кхьинра латин графикадикай менфят къачузвайди я.

Инглис алфавит

26 гьарфарикай ибарат тир инглис ч?алан алфавит латин графикадал бинеламиш хьана.

A a	B b	C c	D d	E e	F f	G g	H h
I i	J j	K k	L l	M m	N n	O o	P p
Q q	R r	S s	T t	U u	V v	W w	X x
Y y	Z z

Алай аямдин инглис ч?алан гьарфар

№	гьарф	т?вар	гьарфунин т?варц?ин лугьунин тегьер (МФА)	гьарфунин т?вар лезгидал	къейд
1	A a	a	[e?]	эй
2	B b	bee	[bi?]	би
3	C c	cee	[si?]	си
4	D d	dee	[di?]	ди
5	E e	e	[i?]	и
6	F f	ef	[ef]	эф	глагол хьиз eff кхьизвайди я
7	G g	gee	[d?i?]	джи
8	H h	aitch	[e?t?]	эйч	haitch [he?t?] Ирландиядани мукьвал-мукьвал Австралияда
9	I i	i	[a?]	ай
10	J j	jay	[d?e?]	джей
11	K k	kay	[ke?]	кей
12	L l	el	[el]	эл
13	M m	em	[em]	эм
14	N n	en	[?n]	эн
15	O o	o	[??]	оу
16	P p	pee	[pi?]	пи
17	Q q	cue	[kju?]	кйу
18	R r	ar	[ɑ?]	ар	[ɑr] в кеферпатан-америкадин лугьунин тегьерда тахьайт?а ахъа ванер вилик
19	S s	ess	[es]	эс	es-hook жуьредин сад-садав кьунукьра es- кхьизвайди я
20	T t	tee	[ti?]	ти
21	U u	u	[ju?]	ю
22	V v	vee	[vi?]	ви
23	W w	double-u	['d?blju?]	дабл-ю
24	X x	ex	[eks]	экс
25	Y y	wy	[wa?]	уай	кьериз-ц?аруз wye кхьизвайди я
26	Z z	zed, zee	[z?d, zi?]	зед, зи	zee — америкадин лугьунин тегьер

Гьарфарин мукьвал-мукьвалвал

Инглис ч?ала виридалайни пара гьалтдай ?E? гьарф я, гьа ч?авуз ?Q? гьарф виридалайни кьериз гьалтдайди я. Агъадихъ инглис ч?ала к?валахарзавай гьарфарин мукьвал-мукьвалвилерин сиягь ганва:

Буква	E	T	A	O	I	N	S	H	R	D	L	C	U	M	W	F	G	Y	P	B	V	K	X	J	Z	Q
Мукьвал-мукьвалвал, %	12,7	9,06	8,17	7,51	6,97	6,75	6,33	6,09	5,99	4,25	4,03	2,78	2,76	2,41	2,36	2,23	2,02	1,97	1,93	1,49	0,98	0,77	0,15	0,15	0,7	0,01

Тарих

Инглис ч?алан чирвилин карта. Европадин Садвал

Адетдалди инглис ч?алан тарих агъадихъ ганвай девирриз чара ийизва:

• дегь ч?аван инглис (450—1066);
• юкьван инглис (1066—1500);
• ц?ийи инглис (1500 — инихъ).

Гьак?ни са ч?алан илимри кьилдин сифте кьилин ц?ийи инглис девир чара ийизва.

Дегь ч?аван инглис девир

Гилан инглисрин сихилдин члу-бубаяр — англрин, саксрин, ютрин германрин тайифаяр — V-лагьай вишйисан юкьварра Британиядин островриз куьчна. Гьа ч?авуз абурун ч?ал агъа германни фриз ч?алариз мукьва тир. Амма гуьгъуьнлай атай вичин вилик финин нетижада ам маса герман ч?аларикай яргъа къакъатна. Дегь ч?аван инглис девирдин къене англ-сакс ч?ал (пара илимри дегь ч?аван инглисдиз ихьтин т?вар гузва) лап т?имил масак?а хъижезвай тир, герман ч?аларин вилик финин ц?арц?елай кьулухъ тавуна, гафаргандин гегьеншвал квачиз.

Ч?ехибританиядиз куьчнавай англарни саксар келтрихъ галаз — островдин дибдин агьалияр — лап к?еви регьим авачир женгьина гьахьна. И келтрал хьанвай гьалтун дегь ч?аван инглис ч?алан структурадизни гафаргандиз ч?ехи эсер авунач. Къенин йикъаралди амай дегь ч?аван инглис ч?алал кхьей зат?арикай са кьудкъад келт гаф малумриз жезва. Абурукай:

• ибадатдихъ галаз галк?анвай гафар: cromlech — кромлех (друидрин эцигунар), coronach — дегь ч?аван шотландиядин мейит кучудунин лугьунар;
• дяведин кардихъ галаз галк?анвай гафар: javelin — жида, pibroch — дяведин мани;
• гьайванрин т?варар: hog — вак.

Абурукай са гафари ч?ала к?еви чка кьуна, абур гилалди к?валахарзава, мисал патал: tory ‘консерватив партия иштиракхъан’ — ирланд ч?алал ‘къачагъ’ лагьай ч?ал, clan — тайифа, whisky — эрекь. И гафарикай садбур гила виридуьньядин ирс я — виски, плед, клан. Акьван гъвеч?и келт ч?ала дегь ч?аван инглис ч?алаз авунвай таъсирдин себеб, англривни саксрив гекъигна килигайла, келтрин мединиятдин гъвеч?ивал я.

400 йисан къене Британиядин пай кьазвай римвийрин таъсирвал пара ч?ехиди я. Латин гафар инглис ч?алаз са шумуд дережада гьахьна. Садлугьуниз, латин гафарин са пай герман ч?аларал рахадай кеферпатан континентдин Европадин агьалийри герман тайифайри Британиядиз куьчадалди къачунвай. Абурукай:

• street — латин strata via гафуникай — ‘дуьз, къван тур рехъ’;
• wall — латин vallum гафуникай — ‘цал’;
• wine — латин vinum гафуникай — ‘чехир’.

Са пай мад — англарни саксар Британиядиз куьч хьайидалай кьулухъ. Мисал патал, чкайрин т?варар:

• Chester, Gloucester, Lancaster — латин castrum гафуникай — ‘дяведин лагерь’, тахьайт?а
• Lincoln, Colches — латин colonia гафуникай — ‘колония’,
• Port-Smouth, Devonport — латин portus гафуникай — ‘гавань’ ва мсб.

Пара т?уьнринни парталрин т?варарни латин ч?алай къачунвайбур я:

• butter — грекни латин butyrum — ‘гъери, ч?ем’,
• cheese — латин caseus — ‘ниси’,
• pall — латин pallium — ‘плащ’;

Гьак?ни са шумуд набататрин т?варар:

• pear — латин pira — ‘чуьхвер’,
• peach — латин persica — ‘шефтел’.

Мад са латин гафарин къат христианвал Британиядиз гьахьунин девирдиз талукь я. Ахьтин гафар са 150 кьван ава. И гафар дериндаказ ч?алаз гьахьна ва ч?алан галудиз тежер пай хьана, герман гафарихъ галаз сад хьиз. Сифтени сифте гьахьтин гафар клисадиз талукьбур я:

• apostle — грек-латин apostolus — ‘апостол’,
• bishop — грек-латин episcopus — ‘епископ’,
• cloister — латин claustrum — ‘монастыр’.

Гьужумрин девирдани викингри вахтуналди тир Британия дяведалди къачунин ч?авуз (790—1042) инглис ч?алаз пара вирида к?валахарзавай скандинавиядин гафар гьахьна. Месэла, call — т?вар гун, cast — вегьин, die — кьин, take — къачун, ugly — лап ст?ур, ill — начагъ. Грамматикадин гафарни къачурди тир, мисал патал, both — окьведни, same — гьа гьама, they — абур, their — абурун ва мсб.

И девирдин эхирда лап ч?ехи метлеб авай финиф — флексиядин рекьин — акъатиз гат?умзава. Даниявийри кьунвай Англиядин чилера авай кьве ч?алал рахадайвили, мумкин я, са кьадар рол къугъвана. Вучиз лагьайт?а ч?алан какадрун адетдин нетижаяр гъизва — грамматикадин къурулушдинни морфологиядин регьятрун. Хас тир лишан, флексияди гьа-гьа Британиядин кефер пата — ?Даниядин къанунрин? регионда — квахьиз гат?умзава.

Юкьван инглис девир

Инглис ч?алан вилик финин гуьгъуьнлай къведай девирди 1066—1485 йисарин арада авай ч?ав кьунва. 1066-лагьай йисуз норманнрин феодалри авур гужалди гьахьунди дегь ч?аван инглис ч?алаз норманнизмар лугьудай лап ч?ехи лексикадин къат гъанва. И норманнизмри чпин сифте кьил дяведалди Британия къачунвайбуру к?валахарзавай дегь ч?аван француз ч?алан норманн-француз нугъатдилай къачузва. Яргъал ч?аван къене норманн-француз ч?ал клисадин, регьберринни ивни дережа авай классрин ч?ал хьиз амукьзавай тир.

Амма уьлкведиз чпин ч?ал дегиш тежер гьалда илит?ун патал норманнрин кьадар пара тушир. Къвез-къвез гъвеч?ини юкьван дережа авай, чеб ч?ехи пай англ-саксрикай тир, чилин иесийрихъ пара ч?ехи метлеб жез гат?умна. Норманн-француз ч?алан агъавилин чкадал къвез-къвез вичиз хас тир ?ч?алан компромисс? туьк?уьр жезва. И ?компромиссдин? нетижа чна инглис лугьудай ч?алаз мукьва тир ч?ал арадал атун я.

Амма агъавал ийизвай классрин норманн-француз ч?ал лап аставилелди кьулухъ ч?угвазвай тир. Анжах 1362-лагьай йисуз инглис ч?ал суд авунин кардин арадиз кьабулнава, 1385-лагьай йисуз норманн-француз ч?алал тарс гунуг акьалт?арна, адан чкадал инглис ч?ал тайирна. 1483-лагьай йисалай инихъ парламентдин къанунарни инглисдал акъудиз гат?умна.

Инглис ч?алан диб германдинди амукьнат?ани, ада вичин ибаратдик гьакьван пара француз гафар кутуна хьи, вич акахьай ч?ал яз хьана. Дегь ч?аван француз гафарин гьахьун юкьван инглис девирдин эхирдалди давам жезвай тир, 1250-1400-лагьай йисарин арада вини кьилел кьван агакьзавай тир.

Асулдай авай германрин king — корол, queen — королева ва маса ихьтин гафар квачиз, гафарин лап ч?ехи пай гьукумат идара авунин кардиз талукь я:

• reign — пачагьвал авун, government — гьукумат ийидай идара, crown — таж, state — гьукумат ва мсб;

Ч?ехи мертеба авай ксарин т?варарин ч?ехи пай:

• duke — герцог;
• peer — пэр;

Дяведин кардиз талукь гафар:

• army — кьушун,
• peace — ислягьвал,
• battle — ягъунар,
• soldier — солдат,
• general — генерал,
• captain — капитан,
• enemy — душун;

Суддин терминар:

• judge — судья,
• court — суд,
• crime — тахсиркарвал;

Диндин терминар:

• service — къуллугъ (клисада),
• parish — са кешишди къуллугъзавай жемятар.

Яргъал ч?аван къене тухванвай кьве ч?алал рахадайвал хъсан къалурдай лишан — алишверишдизни промышленностдиз талукь гафар француздинбурун я, гьа ч?авуз гьак?ан гъилин уст?арвилин талукьбур — германринбур я. Садлагьайбур къалурдай мисалар: commerce — алишвериш, industry — промышленность, merchant — савдагар.

Агъадихъ ганвай гафари инглис ч?алан тарихдин кьет?енвал хъсан къалурзава:

Гьайванрин т?варар — германринбур:

• ox — яц,
• cow — кал,
• calf — кьерех,
• sheep — хеб,
• pig — вак;

Гьа ч?авуз и гьайванрин як?арин т?варар французринбур я:

• beef — малдин як,
• veal — кьерехд як,
• mutton — хпен як,
• pork — вак?ан як ва мсб.

И девирдин къене ч?алан грамматикадин къурулуш масак?а хъижез мад давам жезва — т?варц?инни глаголрин акьалт?унар сифте акахьуник акатзава, усал хъижезва, ахпа, и девирдин эхирдалди, михьиз квахьзава. Сифетра (прилагательноеда), гекъигунин дережа гьак?ан туьк?уьрунин къайдани сад хьиз, ц?ийи аналитикадин туьк?уьрунин къайда, прилагательноедихъ more (мадни) и most (виридалайни пара) гафар гилиг хъувунин рекьелди жезвай, арадал атана.

И девирдин эхирдиз (1400—1483 йисар) лондон нугъатдин гъалибвал талукь я. И нугъат кьиблединни юкьван нугъатрин сад хьунинни вилик финин рекьелди арадал атана. Фонетикада ахъа тушир ванерин ч?ехи юзун арадал атана.

1169-лагьай йисуз хьанвай, британвийрин са паюни ирландиядин Уэксфорд графвилин чилериз авунвай миграциядин нетижада, йола ч?ал кьилди вилик физвай тир. Ам XIX-лагьай вишйисуз квахьна.

Инглис миллетдин ч?ал к?алубда тунин девир (XV—XVI вй.)

И девирда Англияда феодал системади чик?из ва товарринни пулунин рафтарвили зурбадаказ вилик физ гат?умна. Гегьенш тир халкьарин арада авай англиядин аливеришдин нетижада XIV-лагьай вишйисуз Лондондикай уьлкведин юкь хьана, ва гьак?ни лондон нугъатдихъ пара ч?ехи метлеб хьанва. Къвалав гвай нугъатрин кьилдин кьет?енвилер къениз ч?угвана, адакай миллетдин ч?алан диб хьанва.

Миллет к?алубда тунин зурба финифди миллетдин ч?ал чук?урунизни вилик финиз куьмек авуна, ва гьак?ни нугъатрин арада авай тафаватвилер акъудна абур вири саки сад хьиз авуна. Миллетдин ч?алан къайдаяр гегьеншрунин карда ч?ехи роль Уильям Кекстонди къугъвана. Ада Англияда ктабар басма авун ишлемишиз адет авуна, адалди орфография к?евириз куьмек авуна (къейд авуна к?анда, гьа ч?авузни орфоградия лугьунин тегьердин къайдадив кьазвачир). Дегь ч?аварилай амай кхьей зат?арал буржуазиядин гуманизмдин вилик финин девир ва инглис халкьдин жув къанмишун к?алубда тун эсер дуьздал акъатна. И девирдиз талукь тир ч?алал Англиядин гегьенш халкьдин арада авай рафтарвилерин таъсир эсер арадал акъатна — итал, грек, испаниядин ч?аларикай къачур гафарин ц?ийи авахуьн гат?ум хьана.

Фонетикада ч?ехи метлеб квай гьал дуьздал акъатна — ?ахъа тушир ванерин ч?ехи юзун? ва маса кьет?енвилер, вири и дегишвилери орфографиядин ва орфоэпиядин арада авай чара хьун артухарна.

Морфологияда существительнийрин, сифетрин (прилагательныйрин), глаголрин акьалт?унар галат (алат) хъижезва. Ц?ийи суффиксар авачир гафар туьк?уьрунин тегьер арадал акъатзава, кьилди сад тир паравилин кьадардин к?алуб (-s) к?еви жезва. Сифетри сад-садав кьунукьин к?алубар михьиз квадарна, къуват авай ва авачир глаголрин категория регьят хъижезва. Синтаксистда гилан ч?аван инглис ч?алан дибвилин кьет?ен лишанар малум жезва.

Лексика

Сводешан сиягь

Инглис ч?алан патахъай туьк?уьрнавай Сводешан сиягь

№ Инглис Лезги 1 I зун 2 you вун 3 he ам 4 we чун 5 you куьн 6 they абур 7 this и 8 that а 9 here ина 10 there ана 11 who вуж 12 what вуч 13 where гьина 14 when мус 15 how гьик? 16 not туш, та-(те-; ти-) 17 all вири 18 many парабур 19 some са шумуд 20 (a) few, some са т?имилбур 21 other муькуь, маса 22 one сад, са 23 two кьвед, кьве 24 three пуд 25 four четыре

№ Инглис Лезги 26 five вад 27 great ч?ехи 28 long яргъи 29 wide гьяркьуь 30 thick яц?у 31 heavy залан 32 small гъвеч?и 33 short куьруь 34 narrow гуьт?уь 35 thin кьелеч?, шуьк?уь 36 woman паб 37 man итим 38 person, man инсан 39 child биц?ек 40 wife паб 41 husband гъуьл 42 mother диде 43 father буба 44 animal гьайван 45 fish гъед 46 bird нуьк? 47 dog киц? 48 louse нет 49 snake гъуьлягъ 50 worm квак, шар

№ Инглис Лезги 51 tree тар 52 forest, wood там, рук 53 stick лаш (ланш), т?вал 54 fruit емиш 55 seed тум 56 leaf пеш 57 root дувул 58 bark чкал 59 flower цуьк 60 grass хъач 61 rope еб 62 skin хам 63 meat як 64 blood иви 65 bone к?араб 66 fat пи, макь 67 egg кака 68 horn карч 69 tail тум 70 feather ц?акул 71 hair ч?арар 72 head кьил 73 ear яб 74 eye вил 75 nose нер

№ Инглис Лезги 76 mouth сив 77 tooth сас, свах 78 tongue мез 79 nail кек 80 foot к?вачин к?ан 81 leg к?вач 82 knee мет 83 hand гъил 84 wing лув 85 stomach руфун 86 entrails къенер 87 neck хев 88 back далу 89 breast хур 90 heart рик? 91 liver лекь 92 drink хъун 93 eat т?уьн 94 bite к?асун 95 suck фит?инун 96 spit тфу (цуьк?уьн) гун 97 barf экъуьчун 98 blow уф гун 99 breathe нефес къачун 100 laugh хъуьруьн

Инглис ч?алан нугъатар

Инглис ч?ала пара нугъатар ава. АСШ-дилай Ч?ехибританияда абурун жуьреба-жуьревал ч?ехиди я. XX-лагьай вишйисан юкьварал кьван АСШ-да юкьван атлантикадин нугъат (Mid-Atlantic) литературадин ч?алан диб тир. XX-лагьай вишйисан 50-лагьай йисарилай инихъ вине авай рол юкьван рагъак?идайпатан (Mid-Western) нугъатдиз фена.

Англия

Кьилин макъала: Англияда чк?анвай инглис ч?алан нугъатар

• Кокни (Cockney) — Лондон шегьердин районринни пешекарвилин цехрин са шумуд тарихдин нугъатдин виридан т?вар
• Скауз (Scouse) — Ливерпулдин агьалийрин нугъат
• Geordie — Нортумберленддин агьалийрин нугъат, гьабурукай яз, Ньюкаслдин агьайлирин нугъат я
• West Country
• East England (Рагъэкеч?дайпатан Англия)
• Birmingham (Brummy, Brummie) (Бирмингем)
• Cheshire (Чешир)
• Cornwall (Корнуолл)
• Cumberland (Камберленд)
• Central Cumberland (Юкьван Камберленд)
• Devonshire (Девоншир)
• East Devonshire (Рагъэкъеч?дайпатан Девоншир)
• Dorset (Дорсет)
• Durham (Дарэм)
• Bolton Lancashire (Болтон в Лэнкэшир)
• North Lancashire
• Radcliffe Lancashire
• Northumberland (Нортумберленд)
• Norfolk (Норфолк)
• Tyneside Northumberland (Тайнсайд Нортумберлэнд)
• Somerset (Сомерсет)
• Sussex (Сассекс)
• Westmorland (Уэстморленд)
• North Wiltshire (Уилтшир)
• Craven Yorkshire (Йоркшир)
• North Yorkshire (Северный Йоркшир)
• Sheffield Yorkshire (Шеффилд)
• West Yorkshire (Кеферпатан Йоркшир)

Шотландия, Вэльсни Ирландия

• Lowland Scottish (кьулувилин Шотландия) — гьак?ни кьилдин ч?ал яз гьисабзавайди я (Lowland Scots).
• Edinburgh (Эдинбург) — гьак?ни ч?алан нугъат яз гьисабзавайди я Lowland Scots.
• Belfast (Белфаст)
• South Wales (Кьиблепатан Вэльс)
• Йола — кьенвай ч?ал, юкьван вишйисарин инглис ч?алакай чара хьана.

Кеферпатан Америка

• Америкадин инглис ч?ал (AmE, AmEng, USEng)
  • Социо-культурные диалекты
    • Афроамерикадин инглис ч?ал
    • Чикано
    • Стандартдин америкадин инглис ч?ал
  • Регионрин нугъатар
    • Northeastern dialects
      • Бостон нугъат
      • Мэнни Нью-Хемпшир нугъат
      • Нью-йорк нугъат, Northern New Jersey Dialect (New York metropolitan area)
      • Провиденс шегьердин нугъат, штат Роуд Айленд
      • Вермонт нугъат
      • Филадельфия нугъат
      • Питтсбург нугъат
    • Дибчилин къенепатан кефердин америкадин нугъат (Нью-Йорк штатдин рагъак?идайпатанни юкьван патар)
      • Кеферпатан пенсильваниядин нугъат (Скрэнтон, Пенсильвания)
    • Юкьван атлантикадин нугъатар
      • Вашингтон нугъат
      • Балтимор нугъат
      • Тайдуотер нугъат
      • Вирджиниядин к?ане-суван нугъат
    • Континентдин къенепатан кефердин нугъатар (Мичигандин агъа пай, кефердинбур Огайони Индианы, Чикагодихъ галай агъашегьерра, са пай Висконсинни Нью-Йорк штат)
      • Чикаго нугъат
      • Буффало нугъат
    • Кефердин юкьван америкадин нугъат (асул гьисбалди Миннесота, гьак?ни са пай Висконсин, Мичигандин вини пай, гьак?ни са пай Кефердин Дакота, Кьибледин Дакота,Айова)
      • • Юпер (Кефердин юкьван америкадин нугъат, Мичигандин вини пай, патав гвай регионра)
    • Юкьван америкадин инглис ч?ал
      • Кефердин юкьван (шуьк?уь зул Небраскадилай Огайодал кьван)
      • Сент-Луис нугъат
      • Южный центральный (шуьк?уь зул Оклахомадилай Пенсильваниядал кьван)
      • Аппалачи инглис ч?ал
    • Кьиблепатан америкадин нугъатар
      • Къерехдив гвай (Чарльзтон, Кьибледин Каролина, Саванна, Джорджия)
      • Кейджн (французрин несилар Луизианада)
      • Харкерс островдин нугъат (Кефердин Каролина)
      • Озарк платодин нугъат
      • К?ане-суван нугъат
      • Кьиблепатан к?ане-суван нугъат
      • Флоридадин колониал нугъат
      • Галла или гичи
      • Тампа нугъат
      • Техас нугъат
      • Ят (Ц?ийи Орлеан)
    • Рагъак?идайпатан нугъатар
      • Калифорниядин
      • Ютадин
      • Айдахо
      • Бунтлинг
      • Гавайрин
      • Лас океандин кефердинни рагъак?идайпатан
• Канададин жуьре (CanE, CanEng)
  • Нью-фаундленддин
  • Гьуьлуьв гвай нугъат
    • Луненбург нугъат
  • Кефердинни рагъак?идай канададин инглис ч?ал
    • Квебек нугъат
    • Оттавадин нерай рахун
    • Лас океандин кефердинни рагъак?идайпатан нугъат

Индия

Инглис ч?алан индиядин жуьре рахадайбур кьадардай дуьньяда виридалайни ч?ехибурукай сад я. Ам, вичел атайла, нугъатриз чара жезва, абурукай виридалайни метлеб авайбур агъадихъ ганва:

• Standard Indian English — Индиядин федерал МИА-ра к?валахарзава, саки Hinglish-див кьазва
• Hinglish — дибвилин гьисабдалди и нугъатдал гьинди ч?алал чпин хайиди яз гьисабзавай агьалийри рахазва
• Пенджабдин инглис ч?ал
• Ассамдин инглис ч?ал
• Тамилдин инглис ч?ал

Масабур

• Инглис ч?алан австралиядин жуьре
• Инглис ч?алан ц?ийи-зеландиядин жуьре
• Бермудрин инглис ч?ал
• Канададин инглис ч?ал
• Инглис ч?ал лингва-франка яз

Табнугъатар

• Урус табнугъат
• Германиядин табнугъат
• Франциядин табнугъат
• Италиядин табнугъат

Эляч?унар

• Инглис гафарганар Архивация 1 март 2016 йисан.
• dict.org
• Инглис гафарган
• Мерриам-Вебстер онлайн-гафарган
• Маккуари онлайн-гафарган
•  Инглис Википедия,  Викигафалаг,  Викиктаб,  Викичешме,  Викицитатаяр,  Викиц?ийивилер,  Викик?еллух